Bệnh đậu mùa và thủy đậu đều là bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, có triệu chứng nổi mụn nước trên da, dễ lây lan trong cộng đồng. Tuy nhiên, đây là hai bệnh hoàn toàn khác nhau về nguyên nhân, mức độ nguy hiểm và phương pháp điều trị. Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa hai bệnh này giúp chúng ta có biện pháp phòng ngừa và xử lý kịp thời, tránh biến chứng nghiêm trọng.
1. So sánh bệnh đậu mùa và thủy đậu
Bệnh đậu mùa và thủy đậu đều là bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, có biểu hiện nổi mụn nước trên da. Tuy nhiên, đây là hai bệnh khác nhau với nguyên nhân, triệu chứng và mức độ nguy hiểm khác nhau. Dưới đây là bảng so sánh chi tiết giữa bệnh đậu mùa và thủy đậu để giúp phân biệt rõ ràng hơn:
| Tiêu chí | Bệnh đậu mùa | Bệnh thủy đậu |
| Nguyên nhân | Virus Variola | Virus Varicella-Zoster |
| Đường lây truyền | Qua giọt bắn hô hấp, tiếp xúc trực tiếp với dịch cơ thể hoặc vật dụng nhiễm virus | Qua giọt bắn hô hấp, tiếp xúc trực tiếp với mụn nước của người bệnh |
| Thời gian ủ bệnh | 7 – 17 ngày | 10 – 21 ngày |
| Khởi phát | Đột ngột, sốt cao, đau đầu, đau lưng dữ dội, mệt mỏi | Sốt nhẹ, đau đầu, mệt mỏi |
| Phát ban và mụn nước | Xuất hiện sau 2 – 4 ngày sốt, ban đỏ phát triển đồng loạt thành mụn nước, rồi thành mụn mủ, sau đó đóng vảy | Xuất hiện nhanh, mụn nước có kích thước khác nhau trên cùng một vùng da, không đồng loạt |
| Vị trí ban đầu | Mặt, tay, chân, sau đó lan toàn thân | Bắt đầu từ ngực, lưng, mặt rồi lan ra toàn thân |
| Mức độ ngứa | Ít hoặc không ngứa | Ngứa nhiều, khó chịu |
| Diễn biến tổn thương da | Mụn nước phát triển theo trình tự cố định: ban đỏ → mụn nước → mụn mủ → đóng vảy, xảy ra đồng thời trên toàn cơ thể | Mụn nước xuất hiện không đồng đều, có thể gặp nhiều giai đoạn tổn thương trên cùng một vùng da |
| Biến chứng | Viêm phổi, nhiễm trùng huyết, viêm não, suy đa tạng, tử vong | Nhiễm trùng da, viêm phổi, viêm não, zona thần kinh về sau |
| Tỷ lệ tử vong | Cao (khoảng 30% đối với thể nặng) | Thấp (hiếm khi tử vong) |
| Vắc xin phòng bệnh | Có vắc xin nhưng bệnh đã được loại trừ trên toàn cầu | Có vắc xin thủy đậu, phổ biến và hiệu quả cao |
| Khả năng để lại sẹo | Thường để lại sẹo rỗ sâu, vĩnh viễn | Hiếm để lại sẹo trừ khi gãi gây nhiễm trùng |
2. Nguyên nhân gây ra bệnh đậu mùa và thủy đậu
Bệnh đậu mùa và bệnh thủy đậu đều do virus gây ra, nhưng nguyên nhân và mức độ nguy hiểm của chúng khác nhau.
Nguyên nhân gây bệnh đậu mùa
- Cơ chế lây nhiễm: Người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện có thể lây lan qua giọt hô hấp.
- Tiếp xúc trực tiếp với dịch mủ từ mụn đậu hoặc các vật dụng có thể lây nhiễm virus, chẳng hạn như quần áo và chăn gối.
- tỷ lệ lây nhiễm cao từ người sang người, đặc biệt trong giai đoạn bệnh nhân xuất hiện mụn mủ.
- Đặc điểm của virus: Virus Variola có khả năng gây dịch lớn và tồn tại trong môi trường trong một thời gian dài. Trước khi vắc xin loại trừ bệnh đậu mùa vào năm 1980, nó từng là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất.
Nguyên nhân gây bệnh thủy đậu
Bệnh được gây ra bởi virus Varicella-Zoster (VZV).
- Cơ chế lây nhiễm: Người bệnh lây nhiễm chủ yếu qua đường hô hấp bằng cách ho, hắt hơi và nói chuyện.
- Lây qua tiếp xúc trực tiếp với dịch mụn nước hoặc các chất gây nhiễm virus.
- Bệnh có thể lây truyền từ người sang người, đặc biệt trong khoảng thời gian từ một đến hai ngày trước khi phát ban và kéo dài đến khi các mụn nước đóng vảy.
- Đặc điểm của virus: Virus Varicella-Zoster tồn tại trong cơ thể suốt cuộc đời và có thể ở trong các hạch thần kinh, nơi nó có thể tái hoạt động sau nhiều năm, gây ra bệnh zona thần kinh.
3. Triệu chứng của bệnh đậu mùa
Bệnh đậu mùa diễn ra qua nhiều giai đoạn và các triệu chứng của nó có thể được đặc trưng bằng:
Giai đoạn ủ bệnh (7 – 17 ngày)
- Không có bất kỳ triệu chứng nào.
- Virus phát triển trong cơ thể mà không gây ra biểu hiện lâm sàng.
- Người bệnh không thể lây nhiễm.
Giai đoạn khởi phát (2 – 4 ngày)
- Tình trạng sốt cao đột ngột (38,5–40°C), tình trạng rét run.
- Đau cơ, đau lưng và đau đầu nghiêm trọng
- Cơ thể rất mệt mỏi và mệt mỏi.
- Nôn ói và buồn nôn.
- Một số trường hợp gây ra phát ban nhỏ trong họng và khoang miệng.
Giai đoạn phát ban và nổi mụn (từ ngày 4 – 5 trở đi)
- Bắt đầu trên mặt, các nốt ban đỏ nhỏ sau đó lan rộng xuống tay chân và toàn thân.
- Ban đỏ phát triển đồng loạt thành mụn nước và sau đó phát triển thành mụn mủ dịch đục.
- Sau đó, mụn mủ đóng vảy cứng và bong ra, để lại sẹo không thể loại bỏ.
- Mụn nước không xuất hiện và phát triển đồng thời trên toàn bộ cơ thể.
Giai đoạn hồi phục (sau 2 – 3 tuần)
- Khi vảy bong ra, da bắt đầu hồi phục, nhưng nó có thể để lại sẹo sâu và rỗ trên cơ thể và mặt.
- Một số bệnh nhân bị nhiễm trùng da, viêm phổi, viêm não hoặc suy đa tạng.
4. Cách phòng ngừa bệnh đậu mùa và thủy đậu
Phòng ngừa bệnh đậu mùa và thủy đậu là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm nguy cơ lây nhiễm. Các biện pháp phòng tránh hiệu quả bao gồm:
Tiêm vắc xin
- Bệnh đậu mùa: Từ năm 1980, vắc xin đậu mùa đã giúp loại trừ bệnh này trên toàn cầu. Hiện tại, vắc xin chỉ được sử dụng cho một số cá nhân có khả năng nhiễm virus đậu mùa khỉ hoặc các nghiên cứu sinh học.
- Bệnh thủy đậu: Vắc-xin thủy đậu rất hiệu quả, giúp phòng bệnh hoặc giảm nhẹ triệu chứng. Cách tốt nhất để bảo vệ bản thân và cộng đồng là tiêm phòng đầy đủ theo khuyến cáo.
Giữ vệ sinh cá nhân
- Rửa tay thường xuyên bằng dung dịch sát khuẩn hoặc xà phòng.
- Để ngăn ngừa lây nhiễm virus, hãy tránh đưa tay vào miệng, mũi và mắt.
Hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh
- Tránh tiếp xúc trực tiếp với những người có nghi ngờ mắc bệnh.
- Để ngăn chặn lây lan của bệnh thủy đậu trong một gia đình, bạn phải cách ly và vệ sinh đồ dùng cá nhân.
Tăng cường sức đề kháng
- Nâng cao hệ miễn dịch bằng cách ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và bổ sung vitamin.
- Tránh căng thẳng và nghỉ ngơi một cách hợp lý.
Vệ sinh môi trường sống
- Giữ cửa và nhà cửa thông thoáng.
- Khử trùng các bề mặt tiếp xúc thường xuyên như điện thoại, bàn ghế và tay nắm cửa.
5. Biến chứng của bệnh đậu mùa và thủy đậu
Nếu không được điều trị đúng cách, cả bệnh đậu mùa và thủy đậu đều có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm.
Biến chứng của bệnh đậu mùa
Tỷ lệ tử vong cao và có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, bao gồm:
- Sẹo rỗ vĩnh viễn: Các tổn thương da nghiêm trọng có thể gây ra sẹo sâu, gây rối loạn thẩm mỹ.
- Nhiễm trùng da nặng: Vi khuẩn có thể tiếp cận mụn mủ và gây nhiễm trùng huyết.
- Viêm phổi: Virus có thể tác động đến phổi, dẫn đến suy hô hấp.
- Viêm não: Bệnh có thể gây tổn thương thần kinh nghiêm trọng có thể dẫn đến co giật và hôn mê.
- Suy đa tạng: Virus có thể gây suy gan, thận và tim trong những trường hợp nặng, dẫn đến tử vong.
Biến chứng của bệnh thủy đậu
Mặc dù thủy đậu thường lành tính, nhưng đôi khi nó có thể gây ra biến chứng:
- Nhiễm trùng da: Gãi nhiều có thể gây nhiễm trùng và để lại sẹo.
- Viêm phổi: Biến chứng nguy hiểm nhưng hiếm gặp này thường xuất hiện ở người lớn.
- Viêm não: Có thể gây ra co giật, rối loạn ý thức và tổn thương thần kinh.
- Zona thần kinh: Virus Varicella-Zoster có thể ở trong cơ thể và gây ra bệnh zona, gây đau rát và khó chịu kéo dài sau nhiều năm.
6. Phương pháp điều trị bệnh đậu mùa và thủy đậu
Điều trị bệnh đậu mùa
- Không có phương pháp điều trị phổ biến hiện nay vì bệnh đậu mùa đã được loại trừ trên toàn cầu. Tuy nhiên, nếu bệnh do virus đậu mùa hoặc virus liên quan (như đậu mùa khỉ) xảy ra, phương pháp điều trị bao gồm:
- Cách ly bệnh nhân để ngăn ngừa lây lan
- Điều trị triệu chứng như hạ sốt, giảm đau, bù nước và đảm bảo dinh dưỡng.
- Trong một số trường hợp, thuốc kháng virus như Tecovirimat (TPOXX) có thể được sử dụng.
- Chăm sóc da giúp ngăn ngừa nhiễm trùng thứ phát và giảm nguy cơ sẹo.
Điều trị bệnh thủy đậu
- Thủy đậu thường lành tính và có thể tự khỏi trong khoảng một đến hai tuần. Điều trị tập trung vào việc giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng:
- Để giảm sốt và đau đớn, hãy dùng Paracetamol và tránh dùng Aspirin vì chúng có nguy cơ gây ra chứng Reye.
- Giảm ngứa bằng cách sử dụng kem Calamine, tắm bằng nước ấm có bột yến mạch và giữ vệ sinh da.
- Thuốc kháng virus: Những người có nguy cơ cao, chẳng hạn như phụ nữ mang thai và những người bị suy giảm miễn dịch, có thể nhận được Acyclovir.
- Chăm sóc da: Giữ da sạch, tránh gãi để tránh nhiễm trùng và không gãi.
7. Tác động của vaccine đối với bệnh đậu mùa và thủy đậu
Vaccine đậu mùa
Năm 1980, vaccin đậu mùa đã giúp loại bỏ hoàn toàn bệnh.
- Những người được tiêm vaccin có miễn dịch lâu dài, giảm nguy cơ tử vong khi tiếp xúc với virus đậu mùa hoặc các virus họ hàng như đậu mùa khỉ.
- Hiện tại, vaccin đậu mùa chỉ được tiêm cho nhân viên y tế và quân đội trong một số trường hợp nhất định.
Vaccine thủy đậu
- Vắc-xin thủy đậu giảm số ca mắc bệnh và nguy cơ biến chứng đáng kể.
- Những người đã được tiêm phòng đầy đủ có nguy cơ thấp hơn mắc bệnh và nếu mắc, họ sẽ không có triệu chứng.
- Trẻ em và người lớn chưa từng mắc bệnh đều được tiêm phòng.
8. Kết luận
Bệnh thủy đậu và bệnh đậu mùa khác nhau về mức độ nguy hiểm mặc dù chúng có một số điểm tương đồng. Thủy đậu vẫn còn phổ biến nhưng có thể phòng ngừa, và đậu mùa đã bị loại trừ bằng một loại vaccin. Cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe trước hai căn bệnh này là tiêm vaccin, duy trì vệ sinh cá nhân và phát hiện triệu chứng sớm.
Việc bảo vệ sức khỏe cho trẻ không chỉ dừng lại ở việc phòng ngừa bệnh tật mà còn cần một chế độ dinh dưỡng hợp lý. Và tất nhiên, một bữa ăn ngon miệng với chân gà sốt Thái cũng có thể giúp trẻ vui vẻ hơn sau những ngày ốm mệt, chi tiết xin truy cập website benhdaumua.com xin cảm ơn!